Je kent wel die rede van Jezus, waar Hij een beeld schetst van het Laatste Oordeel, waarbij Hij als rechter de schapen van de bokken zal scheiden. Een krachtige lezing, dunkt me. Ik vroeg me laatst af wanneer die ook alweer in het lectionarium verschijnt en mijn eerste gok was Allerheiligen of Allerzielen. Niet zo. Ik ben er op missale.net naar op zoek gegaan, en het blijkt dat deze lezing voorkomt op twee liturgische dagen: de maandag van de eerste week van de Veertigdagentijd en het hoogfeest van Christus Koning. Op die vastenmaandag stond de lezing al van oudsher. Voor de liturgische hervormingen na het tweede Vaticaans Concilie, was dit echter de enige dag in het jaar waarop deze lezing te horen was. Het feest van Christus Koning viel toen nog op de laatste zondag van oktober en bevatte als evangelie de passage van het verhoor van Christus door Pilatus (“‘U bent dus toch koning?’ zei Pilatus. ‘Ja’, zei Jezus, ‘Ik ben koning‘”). 

Door de verplaatsing van het feest op de kalender naar de laatste zondag van het liturgische jaar, werd de eschatologische betekenis van Christus’ koningsschap benadrukt, wat zich ook reflecteerde in een andere lezing. 

Paus Pius XI voerde het feest in in het jaar 1925 als antwoord op de secularisatie en het nationalisme van die tijd. Als je zijn encycliek Quas Primas erop naleest, is het meteen duidelijk hoe brandend actueel die nog is. Secularisatie en nationalisme staan ook vandaag in het centrum van vele debatten. De eschatologische betekenisverschuiving doet daarom geen recht aan de geestelijke inhoud van het feest, want voor paus Pius XI was Christus’ koningsschap niet iets dat zich slechts bij het einde der tijden zou manifesteren. Zeker, zijn koningsschap is overdrachtelijk te verstaan en in geestelijke zin (het tijdperk van de wereldse macht van de Kerk was definitief ten einde gelopen), maar tegelijk vraagt het gehoorzaamheid van “alle schepselen” en meerbepaald ook alle politieke gezagsdragers, en wel vandaag! 

Over enkele weken is het weer Christus Koning. Het zou goed zijn als onze Kerk dat koningsschap van Christus nog eens in onze harten aanwakkert. Vandaag krijgen we, ook in de kerk, vaak te horen hoe erg het wel niet is dat sommige nationalistische gezagsdragers zich sterk maken de katholieke wortels van onze samenleving te willen verdedigen. Paus Pius XI schrijft: “Willen dus de staatshoofden hun eigen gezag onaangetast handhaven en de welvaart van hun land bevorderen en vergroten, dan moeten zij niet weigeren zowel voor hun eigen persoon als in hun volk openlijk eerbiedige gehoorzaamheid te betonen aan Christus’ gezag.” Toch goed gedaan dan, van die nationalisten? Naar mijn gevoel was Pius XI vooral afkerig van nationalisme, wanneer het de weg bereidde voor verregaande secularisatie of andere ideologieen die het allesoverstijgende gezag van Christus weigeren te erkennen. Dat was in de jaren ’20 zeker het geval, maar ook vandaag zien we nationalisten die liever met de “waarden van de Verlichting” leuren dan de christelijke waarden te verdedigen, en daar gaat het om! In 1925 even goed als in 2019.

Weer veel ruimte voor gebed en onderscheiding dus, op dit hoogfeest van het anti-modernisme. 

Mgr. Charles Pope (nomen sit omen) heb ik nog nooit op een onbezonnen inzicht in de kerkelijke leer of in de kerkelijke actualiteit kunnen betrappen. Daarom neem ik zijn bezorgdheid bij de afloop van de Amazonesynode ernstig. Kordaat roept hij op te bidden voor een pauselijke exhortatie die Jezus Christus verheerlijkt en verheft als de enige weg naar het Heil. Dat gebed is noodzakelijk, omdat de synode bron is geweest van veel verwarring en verdeeldheid, wat enkel de Paus zelf nu nog kan rechtzetten. 

In 1968 betekende de publicatie van de encycliek Humanae Vitae een wonderlijk momentum, wanneer Paus Paulus VI tegen de adviezen van de aangestelde werkgroepen en tegen de heersende tijdsgeest in, de tijdloze waarheden van de kerkelijke leer over de menselijke seksualiteit overeind hield.

Voor dezelfde uitdaging staat het hoofd van de Kerk, paus Franciscus, vandaag, nu hij op basis van de slottekst van de Amazonesynode binnen enkele maanden een exhortatie zal uitbrengen.

Het gebed dat mgr. Pope formuleerde, luidt als volgt (eigen vertaling):

Laat ons bidden: Heer, kom ons te hulp. 
Red ons en ontferm u over ons en trek ons weg van de afgrond. 
We erkennen onze zonden, Heer, en dat we allemaal tekort zijn geschoten in de glorie en heiligheid waartoe U ons heeft opgeroepen. Maar nu, aan de rand van een afgrond, bidden we voor een wonder – inderdaad, Heer, één dat de wereld met verstomming zal slaan. 
Leid de Heilige Vader, die nu een apostolische exhortatie schrijft, en mogen zijn gedachten zijn gericht alleen tot U en tot het kostbare geloof dat U hebt geopenbaard. 
Heer, we zijn arm en behoeftig – wie hebben we anders dan U, o Heer? Tot wie kunnen we ons nog meer wenden? In deze tijden van diepe verwarring en verdeeldheid vragen we een wonder, Heer – ja, een wonder.
Moeder Maria, wees onze voorspreekster. 
Amen

Lees Mgr. Charles Pope in de National Catholic Register

Lees Mgr. Charles Pope op zijn persoonlijke blog Community in Mission

Weer een nieuwe kaart op Alledaags Geloven, en weer met kerkvaders. Ditmaal van de website Leerhuis van de Kerkvaders, een organisatie in Gent die lessen, leesavonden, colloquia en pelgrimsreizen organiseert met de kervaders als thema. Zij hebben op hun website een kleine bloemlezing van teksten van de kerkvaders. Wie teksten zoekt van de kerkvaders, kijkt best even op hun pagina met externe verwijzingen, waar tal van buitenlandse tekstverzamelingen te vinden zijn.

Tot voor enkele dagen heette het nog dat de Amazonesynode niet gaat over getrouwde priesters. Dat rookgordijn is bij de openingszitting snel opgelost. Voor zowel voor- als tegenstanders van het verplichte celibaat, is het het resultaat van de synode een uitgemaakte zaak. Er zal een exhortatie komen met een opening voor gehuwde priesters in het amazonegebied. Vroeg of laat zullen westerse kerkprovincies volgen. Het kan gerust nog vijf jaar, of tien jaar, of langer duren voor het bij ons zo ver is. Of het zal misschien veel sneller gaan, in Duitsland bijvoorbeeld, als ze het slim aanpakken—lees: als ze, zoals de rest van de bisschoppen wereldwijd, netjes hun mond houden.

Als de Duitse bisschoppen een eigen synode wilden houden om ongeveer hetzelfde programma te verwezenlijken, worden ze vriendelijk op de vingers getikt door Rome. Het initiatief ligt immers bij de heilige Vader. De Duitsers zullen nog even geduld moeten oefenen, maar ze zullen sneller hun zin krijgen als ze zicht niet verbranden in een al te overmoedig eigen initiatief, zoals de Nederlanders ervaarden op hun pastoraal concilie in Noordwijkerhout omstreek 1970, wat de “vooruitgang” een drastische halt heeft toegeroepen. Het past niet voor je beurt te spreken.

“Paus maant conservatieven tot verandering tijdens opening Amazonesynode” las ik in de koppen, en enkele dagen voordien “Pope makes 13 new cardinals, says ‘disloyal’ clerics lack love”. In de kantlijn, tijdens diezelfde kardinaalscreatie, werd genoteerd dat “de nieuwe kardinalen op bezoek [gingen] bij emeritus-paus Benedictus XVI. Hij groette hen en wees hen op de “waarde van trouw aan de paus””. Genoeg spinning om al wie kritiek uit, weg te zetten als conservatief (wat intussen een lelijk woord is geworden in kerkelijke kringen, van hetzelfde gehalte als het woord “n*ger”), onbarmhartig (een goedkope passe-partout), rigide (de persoonlijke favoriet van Paus Franciscus) en disloyaal (ik herinner me, nog niet zo lang geleden, hoe je scheef bekeken werd als je pleitte voor loyauteit jegens het kerkgezag). 

Het schip heeft vaart, de zeilen staan in de wind, en de stuurman zet de koers uit, met de Heilige Geest als kompas en de onderscheiding als sextant. 

Vergeef me mijn cynisme, maar ik vind het wel een aandoenlijk verschijnsel, zo’n synode. Het proces dat wordt toegepast is erg vatbaar voor voluntarisme, zoals op de vorige synodes mocht blijken. De Heilige Geest lijkt soms heel prozaisch te werk te gaan en de onderscheiding voltrekt zich vooral achter de schrijftafels waar de reeks van synthese-, werk- en slotdocumenten wordt geredigeerd.

Er zijn waarschijnlijk goede redenen om het debat te voeren en de ernst van de situatie van het amazonegebied ken ik niet, tenzij door het boek dat ik toevallig net aan het lezen ben: “Honderd Jaren Eenzaamheid”, van Gabriel García Márquez, dat op literaire wijze een verhelderend perspectief schept over de heimat van onze Paus. 

Bekeken vanuit Westers perspectief, zie ik slechts één belangrijke oorzaak van het priestertekort: een tekort aan doorleefd geloof. Geloof in de Sacramenten, gevoel voor sacraliteit, uiting van het geloof in de liturgie, het ligt er allemaal belabberd bij. Dat zijn precies de dingen waar je nog een priester voor nodig hebt. Het zijn echter niet de dingen waarvan ik het gevoel heb dat de de meest rabiate tegenstanders van het verplichte celibaat wakker liggen. Voor velen zal de versoepeling slechts een eerste opstapje zijn, één van de hokjes die ze zullen kunnen afvinken in het lijstje, om meteen het volgende punt orde van de dag te maken, want het lijstje bevat ook vrouwelijke priesters, homohuwelijk, echtscheiding en dies meer. Werk genoeg op de plank! De westerse kerk ligt niet te smachten om bediening van de sacramenten in verlaten gebieden. Zij voert een strijd met zichzelf over de vraag of haar rol meer is, dan die van een gemiddelde sociaal-ecologische NGO, want in dat soort organisaties zit eigenlijk niemand te wachten op zoiets aberrants als een “priester”. 

In onze parochie is één van de priesters gehuwd. Hij is priester voor de Grieks-katholieke kerk en bedient een eigen gemeenschap, maar regelmatig draagt hij ook de mis op volgens de latijnse ritus. Dat hij gehuwd is, heb ik nog niet ervaren als iets dat afdoet aan zijn priesterschap. Ik kan dus niet zeggen dat ik principieel tegenstander ben van gehuwde priesters. Ik huiver wel wanneer alles er de schijn van heeft dat de Heilige Geest op sleeptouw wordt genomen voor de realisatie van een ideologisch programma en wanneer het debat dat aan de onderscheiding vooraf dient te gaan, meer afhangt van personen en hun politieke positie in de Kerk dan van het zieleheil van de gelovigen en de overlevering van het geloof.