De fenomenologie van autisme 2.0

⊕

Voor de grap heb ik me geabonneerd op het Tijdschrift voor Theologie. Als Catholica lezen dan toch een zonde is, beschouw ik dit als mijn boetedoening. Het jongste nummer is een hagiografie voor de onlangs overleden theoloog Anton Houtepen, leerling van Schillebeeckx. Boete doen kan soms hard zijn, weet je: ik geraak er niet door. Waarschijnlijk ligt het aan mijn onwil… maar toch.

De auteurs doen erg hun best om met veel dure woorden de wetenschappelijke inzichten uiteen te zetten waarmee Houtpen de katholieke kerk heeft verrijkt en heeft getracht de verworvenheden van het Tweede Vaticaans Concilie te beschermen tegen restauratie vanuit tradionalistisch-conservatieve hoek.Een woord dat ik al vaker was tegengekomen maar waarover is steevast struikel, is de ‘hermeneutiek’.

Het lijkt wel de alfa en de omega van de modernistische theologie en afgaande op Wikipedia betekent het ongeveer dat je de boodschap van een tekst (bijvoorbeeld: de Bijbel) niet zomaar moet zoeken in de tekst zoals die neergeschreven is, maar dat je achter de tekst moet gaan zoeken en je inleven in de gesteldheid van de auteur, van zijn doelpubliek, van zijn historisch kader, etc. Waarschijnlijk is dit een insteek voor een ‘historisch-kritische’ bijbellezing, waarover ik in een eerdere post al berichtte.

Een andere term die je dan wel eens tegenkomt is de fenomenologie. Dat is -als ik het goed begrijp, maar daarvoor geef ik geen garanties- het begrijpen van iets, bijvoorbeeld religie, louter op basis van hoe ze zich voordoet, of beter nog: hoe ze overkomt bij de waarnemer.

Het zal al duidelijk zijn dat beide perceptiestrategieen niet gericht zijn op het vinden van een objectieve waarheid, maar sterk neigen naar een subjectieve interpretatie. Ik zou nu kunnen beginnen drammen over de kwaal van het relativisme, maar hou me nog even in. Ik besef immers wel dat ook mijn godsdiensbeleving hermeneutisch en fenomenologisch is, al zou ik het zelf niet bedenken die termen te gebruiken.

Maria vindt Jezus in de tempel

Wanneer ik de bijbel lees, of liever, wanneer ik afbeeldingen van bijbelverhalen bekijk (zoals vandaag nog deze treffende afbeeldingenvan het offer van Isaak en van Maria die Jezus in de tempel terugvindt), dan probeer ik me te laten raken door de emotionaliteit die niet alleen uit het verhaalde zelf naar voor komt, maar die ook de oud- of nieuw-testamentische verteller geraakt heeft, waarschijnlijk meer nog dan uit de tekst mag blijken. Schilders hebben dat vaak heel goed aangevoeld. Dat is toch ook hermeneutiek, niet?

Wanneer ik naar de H. Mis ga of wanneer ik bid, dan kan ik me laven als dit omkaderd wordt met vormelijke eerbied, zoals bijvoorbeeld in de buitengewone ritus kenmerkend is. Dan voel ik God pas echt nabij wanneer ik merk dat de hele setting in (goddelijke) orde baadt. Dat is toch ook fenomenologisch, niet?

Spijtig genoeg voldoet mijn hermeneutisch-fenomenologische praktijk niet aan de doelstellingen van de modernistische theologie die -sta me toe het cru te stellen- dure woorden gebruikt om de religieuze beleving van katholieke gelovigen te enten op een eigen (leukere) interpretatie van de inhoud.

De insteek voor deze bijdrage kwam van een artikel over de geloofspraktijk van iemand met autisme. Voor zo iemand is hermeneutische (bijbel)lezing geen optie, want die kan alleen maar lezen wat er staat en zich niet in de persoon van de auteur of zijn eigentijds publiek verplaatsen (als ik dit ook weer goed begrijp). Toch is dat geen handicap om tot geloof en waarachtige godservaring te komen.

Wat wel een handicap is, zou ik willen betitelen als ‘autisme 2.0’, oftewel de ‘mind-blindness’ die heerst op twitter, facebook, e.d. Het is de geestesteldheid die alleen nog voor waar aanneemt wat er qua bijdragen op sociale fora wordt gepubliceerd. En ik maak me er ook schuldig aan, mea culpa! Ook publicaties op internet -soms minder vluchtig dan je zou hopen- moeten hermeneutisch en fenomenologisch worden benaderd! Voor de Breiviks onder ons is dat niet weggelegd, evenmin als voor de Breivik-taggers die nu druk doende zijn hun ideologische tegenstanders te culpabiliseren.

Verwante onderwerpen...

• Ik begrijp het ook niet...

  Ik schrik ervan hoeveel ondertekenaars de petitie “Gelovigen nemen het woord” nu al heeft (mede dankzij heel …

• Manga Messiah

  ⊕ We hebben thuis bijbels in alle soorten en maten, maar onlangs heb ik een bijzonder exemplaar toegevoegd, dat ik op …

• Het Monotheïstisch dilemma

  E.H. Toon Clarijs, pastoor in Aalst, verwijderde enkele dagen voor Kerstmis eigenhandig de kerstversiering die het …

• “Gebt mir meinen Jesum wieder!”

  Het was Judas, door wroeging bevangen, die in de tempel de dertig zilverlingen de hogepriesters toewierp en uitriep: …