Geloven Leren

Opinie en tools voor wie begaan is met het katholieke geloof

De geconcretiseerde abstractie van het christelijk geloof: een mind-twister

 Nov 6, 2018    3 min read
blog

Af en toe herlees ik zelf oude artikels op mijn blog. Laatst stiet ik op deze stelling: “Gelovigen kunnen God gestalte geven door in hun dagelijks leven hun naaste te beminnen, maar zelfs dat blijft, hoewel het noodzakelijk is, tamelijk abstract”. Bij het lezen dacht ik: dat is toch wel eigenaardig geformuleerd, hoe kan een concrete daad van naastenliefde nu abstract zijn?

Een reconstructie van mijn gedachten drong zich op.

Abstract denken

Zonder een godsdienst te specifiëren, zou je religieus denken kunnen opvatten als een bijzondere vorm van abstract denken. Abstract denken is een vaardigheid van de menselijke geest om te redeneren over begrippen die je niet concreet kan waarnemen. Nadenken over God hoort dus per definitie tot het abstracte denken, want je kan God niet waarnemen en toch zijn er hele bibliotheken over bijeengeschreven. Het Oude Testament is één van die bibliotheken, waarmee we goed vertrouwd zijn.

Geconcretiseerd

Het christelijk geloof is op zich dan weer een bijzondere vorm van dat abstracte religieuze denken, want het onderwerp van het abstracte denkproces, God, concretiseert zich in een mens, Jezus. Precies zoals Johannes het verwoordt in het eerste hoofdstuk van zijn Evangelie: “Het Woord (logos - denken - ontastbaar - abstract) is vlees (mens - tastbaar - concreet) geworden”. In het christelijk geloof is het abstracte concreet geworden.

De katholieke Kerk, veel meer dan de protestantse afsplitsingen, houdt sterk vast aan die concretisering van de abstracte God. Het sacrament van de eucharistie is daarvan het treffendste voorbeeld. Jezus' lichamelijkheid wordt voor altijd bestendigd in het offerbrood van de heilige Mis. Voor een katholieke gelovige is denken over God geen abstract denken meer, want zijn God is concreet, tastbaar. Een katholiek gelooft met zijn zintuigen en met zijn handen en voeten.

Dualiteit

Het is een dualiteit die Jezus ook uitspeelt als hij spreekt over het Grootste Gebod. Naast het abstracte joodse gebod dat betrekking heeft op God “Gij zult de Heer uw God liefhebben met geheel uw hart, geheel uw verstand en met al uw kracht” plaatst Hij het concrete christelijke gebod dat betrekking heeft op de mens “Gij zult uw naaste liefhebben als uzelf”. Wie die naaste precies is, houdt Hij echter in het ongewisse, dat blijft dan verrassend genoeg toch abstract.

In zijn rede over het Laatste Oordeel zegt Hij: “Alles wat ge voor de minste van de mijnen hebt gedaan, hebt ge voor Mij gedaan”. Wat is nu het concrete en wat is het abstracte? Echt duidelijk wordt het niet, maar wat zou er gebeuren als we de rollen eens omdraaien?

De rollen omgedraaid

Onze relatie tot onze naasten, onze rol in de samenleving, alles wat we normaalgezien ‘concreet’ zouden noemen, kan je nu overdenken als een abstractie van onze concrete relatie tot Jezus. De mensen om ons heen worden een beeld van Jezus. Net zoals wiskundige of chemische formules abstracte vorm zijn van concrete fysische processen, is onze relatie tot de naaste een abstracte vorm van onze concrete relatie tot Christus.

Ik denk dat het een betere benadering is om over het christelijk geloof na te denken. De gewoonlijke benadering, waarbij de liefde van God als een geestelijke abstractie wordt voorgesteld van onze concrete daden van naastenliefde, vind ik problematisch omdat ze insinueert dat het de mens is die zich een Godsidee schept om over belangrijke levensvragen abstract te kunnen redeneren. Als je nadenkt over de Schepping, de Menswording en de Verlossing houdt die benadering geen steek. Draai je het helemaal om en beschouw je onze daden van naastenliefde als abstracte vormen van de concrete liefde van God, dan valt heel de Blijde Boodschap netjes in haar plooi!

Verwante onderwerpen...