De honderdjarige

⊕

Bomans

Godfried Bomans

Godfried Bomans zou dit jaar 100 worden. In Nederland (en wellicht ook in Vlaanderen) was hij voor de generatie van mijn ouders een gevierd sprookjesauteur en een populaire humoristische tv-personaliteit. Hij overleed vrij jong, in 1971, en daarna taande zijn bekendheid snel. Ik herinner me vaag dat we in mijn schooltijd (jaren ‘80) nog steeds Erik of het klein insectenboek lazen, maar in Vlaanderen lopen we altijd enkele decennia achter op onze noorderburen…

Broeder Gill

Om mijn kennis van Bomans op een aangename manier bij te spijkeren, heb ik een boek over hem gelezen: De honderdjarige van Anton de Wit. Het is geen biografie, maar een roman, waarin blijkt dat Bomans niet echt stierf in 1971, maar zijn overlijden ensceneerde om als broeder Gill onder te duiken in een Italiaanse abdij, waar Anton hem veertig jaar later bij toeval ontmoet tijdens een pelgrimtocht naar Assisi. Anton onderbreekt zijn reis om enkele weken de verzorging van de hoogbejaarde broeder waar te nemen. Oorsponkelijk heeft Anton de bedoeling zijn pelgrimage in het teken te stellen van twee vrouwelijke heiligen verbonden aan de steden die hij bezocht: de heilige Catharina van Siena en de heilige Clara van Assisi. De voorzienigheid plaatst hem echter letterlijk in de voetsporen van een andere, ‘onzichtbare’ heilige: Anna Valle, die tot dan broeder Gill verzorgd had.

Door dagelijks met mekaar op te trekken leert Anton broeder Gill wat beter kennen, maar zoals ook de officiele biograaf vermeldt, is Bomans geen man die zijn innerlijk gemakkelijk blootgeeft, ook niet als honderjarige. Evenmin als Anton kende ik Bomans goed voor ik aan het boek begon, en zelfs nu ik hier en daar op internet wat over hem gelezen heb en enkele filmpjes bekeken  heb, blijft het me grotendeels een raadsel waarvoor Bomans nu precies stond. Hij was een twijfelaar, een nostalgicus en een mysticus en hij liet zijn leven onverwachte wendingen nemen. “Hij is kleurrijk genoemd en kleurloos. Hij is tomeloos bescheiden en oneindig arrogant. Die stille in de hoek, en die luidruchtige in het midden. Hij is lichtvoetig, onbezorgd, en notoir zwaar op de hand. Hij is het allemaal, en als je hem vraagt: wat is je ware gezicht?, dan moet hij je het antwoord schuldig blijven…" -oh sorry, nu was ik plots aan het citeren uit wat Anton over zichzelf schrijft… kijk eens aan: het boek blijkt dus ook een autobiografie.

Naast Anton en Gill verschijnen echter tal van andere personages, al dan niet historisch, die elk op hun eigen manier een rol spelen in de katholieke kerk en alles opgeteld levert het een kakelbont gezelschap van hele en halve heiligen, van klaplopers en tirannen, van helden en lafaards. Het boek is dus niet zozeer een biografie van Anton of van Godfried, maar een biografie van ‘de katholiek’, de soms totaal onaangepaste gelovige die worstelt met zijn geloof, een geloof dat zich net als de mysterieuze Bomans niet gemakkelijk laat omkaderen. In die zin is het boek ook nostalgisch, naar de kleurrijkdom aan (vreemde) karakters die in de kerk vandaag al snel aan de deur staan, maar wier sporen in de geschiedenis van de kerk onuitwisbaar zijn, soms tot glorie strekkend, soms tot schande…

Deurtjes en gordijntjes

Het katholieke geloof “vraagt van je, heel redelijk eigenlijk, dat je ziet dat je niet alles ziet. Het maakt deurtjes en gordijntjes om ons daar aan te herinneren." Maar net die gordijntjes waarachter het “Mysterie-met-een-hoofdletter te vinden is”, net dat “gemurmel in het Latijn”, die maken dat het geloof toegankelijk is voor iedereen. “Iedereen kan het. Je hoeft niet over bijzondere talenten te beschikken, je hoeft niet doorgeleerd te hebben of artistiek gevormd te zijn, je hoeft geen antenne voor mystiek of andere verheven zaken te bezitten. Iedereen is uitgenodigd."

Het boek is een verslag van de pelgrimtocht in het geloof die de dertiger Anton heeft afgelegd en van de ervaringen die hij heeft opgedaan met de politisering van het geloof tussen tradionalisten en vernieuwers, met de geloofsijver van jonge bekeerlingen, met een schrijnend gebrek aan esthetiek in de kerk, met de tegenstrijdigheden tussen geloof en rede, met beschuldigingen van fanatisme en fundamentalisme, met de nostalgie naar de verdwenen erfenis van het rijke roomse leven, kortom: met al het goede en het kwade dat het katholicisme in de mens naar boven kan brengen, maar door dat alles heen, met de ontdekking van een jong en rebels geloof en een spiritualiteit waarin zelfs een moeilijk te vatten persoonlijkheid tot zijn ware gezicht, tot zijn ziel teruggevoerd wordt. Heel herkenbaar, dit alles…

Veranderingen

Het lijkt me interessant om via Bomans wat meer te leren over wat er nu precies in vorige eeuw allemaal met de kerk gebeurd is. Op de site Broodje Paap, die veel onzin publiceert, vond ik een -denk ik- serieus bedoelde korte biografie van de katholieke Bomans. Ik ga zeker het boekje In de kou lezen waarin hij samen met Michel van der Plas de evoluties in de katholieke kerk beschouwt van hun jeugd tot in de jaren ‘60.

Naar het slot van de roman maakt de honderdjarige Bomans een ietwat cultuur-pessimistische beschouwing over de vernieuwingen in de kerk: “Ze hebben het huis tot op de grond afgebroken en vervolgens geklaagd dat ze er niet in konden wonen, en dat ze in de kou achterbleven” en met dat huis bedoelt hij “niet de sociale en kerkelijke instituten (daar zat toch al sleet op), maar die grote instituties van de geest die ons leven betekenis geven: God, de eeuwigheid, de onsterfelijke ziel. Het verval van de kerkelijke instituties is begonnen bij het afbreken van die begrippen."

Het ziet er in het boek niet naar uit dat de mopperende honderdjarige spoedig zal sterven… hij lijkt wel eeuwig. En de vraag wie nu wie in de Kerk in de kou zet, zal ook wel eeuwig blijven zorgen voor ergernis. Misschien maar goed ook, want een katholiek “hoeft zich geen zorgen te maken wanneer de kerk hem ergert. Hij moet zich pas zorgen gaan maken wanneer zij dat niet meer doet."

Anton de Wit, De honderdjarige, ePUB, 15 euro (tot 30 november geldt een korting)

Verwante onderwerpen...

• Misbegrepen?

  ⊕ Zaterdag had ik een onthutsende ervaring. Niet met een verschijnsel dat me onbekend was, of zelfs niet met iets dat ik …

• Catacomben

  ⊕ Virtueel een gebouw bezoeken via internet is niets nieuws. Je kan tal van musea virtueel binnenwandelen. Het Google Art …

• Volmaakt Leven

  ⊕ Om eens wat meer te horen over het geloof dan wat in mijn RSS-lezer verschijnt aan hermeneutiek van pauselijke …

• Een deugddoende donderpreek

  Ik lees heel wat artikeltjes in Feedly, mijn nieuwe RSS-lezer sinds Google Reader begraven werd. Daarnaast passeert er …

• Niet zomaar een handdoekje

  ⊕ Manutergium Sublieme eenvoud met een ontroerende schoonheid. Dat is de kracht van de traditie. Heel eenvoudige dingen …