De latere christenen

De traditie verschaft de kerk geleidelijkaan inzichten over het volmaakte christelijke leven. De terugkeer naar een vroegere traditie of uitsluiting van de traditie verarmt het christelijke leven.

Inleiding In het vroege christendom bestond het sacrament van de biecht niet. Christenen werden wel gedoopt, vaak op volwassen leeftijd, en werden zo gezuiverd van al hun zondes. Maar wanneer ze in hun latere levenswandel opnieuw aan bekoringen toegaven, kwamen ze in gewetensnood. Wie zware zonden beging, sloot zichzelf uit van de christelijke gemeente, mocht niet meer deelnemen aan de eucharistie en was dus verstoken van het heil. Om terug bij de gemeente aansluiting te vinden, moest een zondaar publiek zijn zonde belijden door het boetekleed aan te trekken. Na een -vaak lange- periode van penitentie, werd de bekeerde zondaar opnieuw opgenomen in de gemeenschap. Pas veel later werd de persoonlijke biecht ingevoerd, waarbij de belijdenis wordt uitgesproken tegenover een biechtvader, die dan ook meestal een meer private vorm van penitentie oplegt.

In de discussie die volgde op vorige post kwam het typisch verwijt naar boven, dat veel elementen van de leer van de kerk, met name betreffende de sacramenten, niet gestoeld zijn op de Heilige Schrift.  Dat zette me toch tot nadenken, met als -verrassende?- conclusie dat het de traditie is die voert tot inzicht in het volmaakte christelijke leven.

Om het christelijk leven te vervolmaken, lijkt het aanlokkelijk terug te keren naar zijn prilste vorm, het leven van de eerste christenen. Dat kan op verschillende manieren. Sommigen vinden in de Heilige Schrift de enige en letterlijke instructie voor de inrichting van een christelijk leven. Anderen gaan aan de slag met al dan niet historisch verantwoorde literatuur over het leven van de vroege christenen.  Maar wat leren die eerste christenen ons nu concreet? Het blijken niet allemaal marterlaren te zijn. Ze worstelen met de bevrijding van hun culturele of religieuze achtergrond. Ze ontwikkelen afwijkende meningen over wie Jezus is en maken daarover ruzie… net als wij vandaag. Waarom zouden we dan zo’n buitengewone waarde hechten aan de woorden en handelingen van de eerste christenen? Zo zou ik bij wijze van praktische oefening aan eenieder die wil leven als de eerste christenen willen vragen, of zij, indien ze een zware zonde begingen, het boetekleed zouden aanvaarden, zoals in de eerste gemeenten de gewoonte was. De eerste christenen stonden slechts aan het begin van een leerproces in christelijk leven.

Zoeken naar het volmaakte christelijke leven is zoeken in het heden en in de toekomst, niet in het verleden. Maar de toekomst wist het verleden niet uit! Traditie is de schakel in de ketting die ons verbindt met de eerste christenen, en die ons de kennis overdraagt die sindsdien is opgebouwd. Traditie is mensenwerk, dus spijtig genoeg zijn er ook vergissingen en misbruiken in de traditie opgenomen. Als we de traditie echter in het perspectief plaatsen van een geschiedenis van twee millennia en van een toekomst van god-weet-hoeveel meer millennia christelijk leven, mogen we stellen dat de traditie in zich niet de fouten, maar de lering draagt van alle vergissingen en misbruiken die de kerkelijke leer misvormd hebben. Traditie is immers geen gesloten boek: ze wordt beleefd en ze leeft. Hoewel het op korte termijn en voor ongeduldige zielen soms anders overkomt, is traditie een evolutionair proces dat wordt getoetst aan het liefdesgehalte in het dagelijks leven van elke gelovige.

Als we de traditie aanvaarden en beleven, winnen we tweemaal! Een eerste keer omdat we de opgeslagen kennis en ervaring van eeuwen christelijk leven zonder veel moeite kunnen opnemen in de inrichting van ons eigen leven. Een tweede keer omdat we zelf een bouwsteen van de traditie uitmaken, door de goeie elementen ervan te bevestigen in onze gemeenschap en over te dragen op onze kinderen, de latere christenen… Als we de traditie verwerpen, doen we niet alleen onszelf tekort, maar -wat nog erger is- ontzeggen we haar ook aan al die na ons komt.