De twee zonen

124. Zaterdag na de Tweede Zondag van de vasten

In deze dagen toont de liturgie wederom haar superieure kunst in het bereiken van een hoger parallellisme, een geestelijke harmonie in de wereld der gedachten. De beide lessen van de mis van gisteren werden beheerst door de gestalte van de geliefde zoon, die door de mensen wordt verworpen: Jozef door zijn broeders en de zoon van de heer door de pachters van de wijngaard. Beiden zijn het beeld van Christus, de enige Zoon, die de zijnen niet erkennen. Vandaag houdt de Kerk ons de figuur voor ogen van de geliefde, maar onwaardige zoon die door de vader wordt bevoorrecht, terwijl de oudere afgunstig toeziet. Bieden, Jakob zowel als de verloren zoon, beelden de zondige mens uit, die zonder zijn verdiensten door God in genade wordt aangenomen.

Wij moeten beide verhalen zien als aardse spiegels van goddelijk handelen. De intentie van Gods woord is op God gericht, ook als het menselijke dingen beschrijft. Wij houden de blik gewoonlijk te zeer gericht op het menselijke. Dat Jakob Isaac ‘szegen op bedrieglijke wijze inpalmt is in deze opvatting der liturgie die niet moraliserend, maar typologisch is en theologisch, een te verwaarlozen detail. Jakob vertegenwoordigt de zondige mens, die de zegen van de vader, de goddelijke belofte, niet verdient maar toch ontvangt. Het barmhartige, aan geen menselijke verdienste gebonden en naar geen menselijke maatstaf te berekenen handelen Gods wordt ons hier voorgehouden. Reeds vóór zijn geboorte, zegt Sint Paulus , werd Jakob door God uitverkoren, toen er nog geen sprake kon zijn van goede of kwade daden, „opdat Gods vrije raadsbesluit van kracht zou blijven” , zijn roeping die niet berust op onze werken ( Rom. 9, 11 ).

In het evangelie zal ons deze zin duidelijker zijn en onmiddellijker aanspreken, omdat de gelijkenis enkel beeld is, geen geschiedenis. En welk een gelijkenis! De barmhartigheid Gods vond in mensentaal nooit sprekender uitdrukking: zijn standvastige goedheid voor de brave oudste en zijn onbegrijpelijke genade voor het kind, dat verloren ging. Als wij deze parabel lezen krijgen wij bijna de indruk alsof het de vader is, wie een weldaad wordt bewezen en niet het kind. Er wordt geen woord van verwijt zelfs niet van vergiffenis gesproken. Als de verloren zoon is teruggekeerd en zijn te voren bedachte zinnen heeft gezegd: „Vader, ik heb gezondigd tegen de hemel en tegen u. Ik verdien niet meer uw kind te heten” , — antwoord de vader niet eens, maar geeft haastige orders aan zijn knechten om feest te vieren en de jongen die „tot het leven wederkeerde” met uitzinnige eerbewijzen te overladen. Het berouw, het echte, doet in Gods oog de zonde zozeer verdwijnen dat er geen woord meer aan verspild wordt. Het ergste dat er was, het bestaat niet meer.

Is het wonder dat de oudste het begrijpen noch waarderen kan? Moet een mens hier niet minstens van overdrijving spreken? Vele bijbelverklaarders hebben in de oudste jongen het beeld van de Farizeeërs willen zien? Maar zoals de jongste zoon de zondaar zonder meer vertegenwoordigt, zo representeert de andere de werkelijk rechtvaardige. Hoe schoon beschrijft de vader zijn lot: „Kind, gij zijt altijd bij mij en al het mijne is het uwe” . De gemeenschap van de rechtvaardigen met God kon niet inniger worden aangeduid. Maar Gods erbarming is zo groot, dat zelfs de vromen daarvan geen vermoeden hebben en dat zij die hemelse blijdschap van de vader (nog) niet geheel kunnen smaken. Wij allen moeten onszelf beschouwen in de verloren zoon. Want hetzij wij zondaars, hetzij wij rechtvaardig zijn, allen waren wij van nature kinderen van de Toorn ( Eph. 2, 3 ). Het is alleen de erbarming van de vader, die ons met het pronkgewaad heeft bekleed en de ring aan de vinger gestoken. En zo wij het lot mogen delen van de oudste — de ononderbroken gemeenschap met God die in haar „gewoonheid” te weinig door ons wordt gewaardeerd — dan willen wij trachten Gods eindeloze erbarming voor de zondige mens na te volgen.

Willem Grossouw

Over Innerlijk Leven - Abonneren per email (dagelijks van 30/11/2014 tot 29/11/2015)