Geloven Leren

Opinie en tools voor wie begaan is met het katholieke geloof

Een Personalistische Nieuwe Wereldorde, maar gelukkig geen klassenstrijd

 Oct 6, 2020    7 min read
blog

De laatste encycliek Fratelli Tutti van Paus Franciscus bevat weinig nieuws, maar is daarom niet minder wereldschokkend. We wisten al dat onze Paus wel iets heeft van een linkse revolutionair, maar waar vorige publicaties die ik van hem las vaak weinig concreets te bieden hadden, ligt er nu een pasklaar plan-van-aanpak gereed, voor de organisatie van een personalistische nieuwe wereldorde. 

Zo’n concrete visie is gemakkelijker te bevatten dan een verzameling wollige principes, dus de tekst leest als een trein. Ik heb me laten vertellen dat de tekst leerstellig een uitwerking is van wat reeds in de Sociale Leer van de Kerk is opgebouwd, gebaseerd op het personalisme en concepten voorgesteld in Vaticanum II. Daarmee is deze encycliek een handige introductie tot dat ideeëngoed, want voornoemde documenten zijn toch iets minder toegankelijk te noemen.

De Paus kaart een hele hoop problemen aan en bouwt een positieve visie op, met concrete oplossingen, gebaseerd op broederschap en liefde voor elke persoon. Het vertrekpunt is de parabel van de barmhartige Samaritaan.

The parable is clear and straightforward, yet it also evokes the interior struggle that each of us experiences as we gradually come to know ourselves through our relationships with our brothers and sisters. Sooner or later, we will all encounter a person who is suffering. Today there are more and more of them. The decision to include or exclude those lying wounded along the roadside can serve as a criterion for judging every economic, political, social and religious project.

In deze paragraaf zie je hoe de Paus die parabel eerst even toepast op ons persoonlijk leven, maar dan meteen het opstapje maakt naar “economische, politieke, sociale en religieuze projecten”. Een parochiepriester zou het in zijn preek bij het eerste perspectief houden, de Paus, als hoofd van een wereldkerk, bekijkt het op een hoger niveau. Niet onlogisch, maar dit gaat zo verder door in de hele tekst, en mij, als ‘gewone gelovige’, gaat heel die visie op internationale samenwerking en macro-economie ver boven mijn petje. Ik kan het smaken als utopisch beeld, maar het is weinig relevant in mijn dagelijks leven.

De Paus lijkt zich dus eerder te richten tot actoren in de internationale economie, politiek en aanverwante lobby-organisaties. Als ‘gewone gelovige’ blijf ik een beetje op mijn honger zitten en begrijp ik wel de kritiek die vaak klinkt dat “de Kerk geen NGO is”. Deze encycliek lijkt verdacht sterk op een visietekst voor zo’n NGO. 

Echter, al snel wordt mijn bedenking door de Paus gepareerd. Misschien is het kinderachtig te denken dat dit alles zich louter boven mijn hoofd afspeelt? Misschien is ook deze ‘gewone gelovige’ een rol weggelegd?

The complaint that “everything is broken” is answered by the claim that “it can’t be fixed”, or “what can I do?” This feeds into disillusionment and despair, and hardly encourages a spirit of solidarity and generosity. Plunging people into despair closes a perfectly perverse circle: such is the agenda of the invisible dictatorship of hidden interests that have gained mastery over both resources and the possibility of thinking and expressing opinions

Each day offers us a new opportunity, a new possibility. We should not expect everything from those who govern us, for that would be childish. We have the space we need for co-responsibility in creating and putting into place new processes and changes. Let us take an active part in renewing and supporting our troubled societies.

We can start from below and, case by case, act at the most concrete and local levels, and then expand to the farthest reaches of our countries and our world, with the same care and concern that the Samaritan showed for each of the wounded man’s injuries. Let us seek out others and embrace the world as it is, without fear of pain or a sense of inadequacy, because there we will discover all the goodness that God has planted in human hearts.

Het klinkt heel motiverend, maar blijft pittig ambitieus. En ik heb dan nog een voetje voor, omdat ik elke zondag tijdens de H. Mis in onze internationale parochie “de wereld mag omarmen”. Niettemin ligt er nog een grote uitdaging gereed om mijn “universeel broederschap” verder te ontwikkelen… Niet in het minst omdat in mijn persoonlijke ideologie ook nationalisme een  plaats heeft, dat in de tekst veroordeeld wordt, weliswaar in zijn “kortzichtige, extreme, haatdragende en agressieve” vormen, maar het maakte me toch even ongemakkelijk. Andere passages spreken dan weer lovend over gemeenschappen met een “original cultural substratum” en over de “communitarian dimension of life”, waarin ik me dan weer wel kon herkennen.

Het politiek-economische verhaal vertrekt van het principe van de “common destination of goods” en de “gratuitousness” van solidariteit. Ook dat verhaal levert heel bevlogen, linkse passages op, die in hun ambitie naïef overkomen, maar zo hoort dat in ideologische geschriften.

Migratie is een rode draad doorheen het document en een onderwerp dat ‘gewone gelovigen’ meer raakt in hun dagelijks leven dan geopolitieke ordeningen. Zelfs het obligatoire structureel racisme heeft zijn plaatsje in de tekst veroverd.

I realize that some people are hesitant and fearful with regard to migrants. I consider this part of our natural instinct of self-defence. Yet it is also true that an individual and a people are only fruitful and productive if they are able to develop a creative openness to others. I ask everyone to move beyond those primal reactions because “there is a problem when doubts and fears condition our way of thinking and acting to the point of making us intolerant, closed and perhaps even – without realizing it – racist.

Ik ben wel opgelucht dat de Paus er niet voor heeft gekozen mee te gaan met de BLM-hysterie. Hij schrijft een tekst die idealistisch, utopisch en somwijl vlakaf onrealistisch is, maar hij baseert zich daarvoor op zuivere principes en niet op opgelegde schuldgevoelens (uitgezonderd dan misschien bovenstaande passage), verwrongen mensbeelden en afgeleiden van klassenstrijd.

Ook volgende passages zijn in die context heel actueel, waar de Paus de termen ‘broederschap’, ‘vrijheid’, ‘gelijkheid’ en ‘mensenrechten’ overloopt, die zo vaak misbruikt worden in het publieke debat over de thema’s die ook onderwerp zijn van deze encycliek. 

Fraternity is born not only of a climate of respect for individual liberties, or even of a certain administratively guaranteed equality. Fraternity necessarily calls for something greater, which in turn enhances freedom and equality. What happens when fraternity is not consciously cultivated, when there is a lack of political will to promote it through education in fraternity, through dialogue and through the recognition of the values of reciprocity and mutual enrichment? 

Liberty becomes nothing more than a condition for living as we will, completely free to choose to whom or what we will belong, or simply to possess or exploit. This shallow understanding has little to do with the richness of a liberty directed above all to love.

Nor is equality achieved by an abstract proclamation that “all men and women are equal”. Instead, it is the result of the conscious and careful cultivation of fraternity. Those capable only of being “associates” create closed worlds. Within that framework, what place is there for those who are not part of one’s group of associates, yet long for a better life for themselves and their families?

Care must be taken not to fall into certain errors which can arise from a misunderstanding of the concept of human rights and from its misuse. Today there is a tendency to claim ever broader individual – I am tempted to say individualistic – rights. Underlying this is a conception of the human person as detached from all social and anthropological contexts, as if the person were a “monad” (monás), increasingly unconcerned with others… 

Het is een mooie tekst en een verademing om in een wereld waarin veel negativisme heerst nog eens een bevlogen positieve boodschap te horen, gebaseerd op gezonde christelijke principes. Ik zal mee mijn best doen, maar verwacht niet te veel, hoor ;-)

PS. ik dacht bij het lezen: ik heb dat allemaal al eens gehoord!… En wat blijkt: Willem had er al een liedje over geschreven, inclsief de verwijzing naar Gen 4:

vermandere.mp3

Verwante onderwerpen...