Het besef der zonde

90. Zondag Septuagesima

In de dagen van de voorvasten, die heden begint, wil de Kerk ons brengen tot ernst en bezinning, tot inkeer, die onze geest reeds voorbereidt op een waardige viering van de vastentijd. De toon van haar gezangen en gebeden klinkt van meet af aan ernstig, klagend, bijna somber. In de schriftlezingen van het brevier neemt zij het boek van de Schepping ter hand en het volle accent ligt weldra op de zondeval der eerste ouders en de zedelijke en stoffelijke ellende die daaruit voortvloeide, Kain ‘sbroedermoord en de zondvloed. De tweede nocturn bevat lessen uit Augustinus ‘Enchiridion, teksten van indrukwekkende en bijna neerdrukkende ernst: „De gehele massa van het gedoemde menselijke geslacht lag terneer in het kwaad, of liever nog, was daarin geheel ondergedompeld en stortte zich van kwaad tot erger.” De Kerk verplaatst ons als het ware in de vóór-christelijke tijd, in de periode der onverloste mensheid. Zij wil, dat wij ons bezinnen op de toestand van de mens zoals hij is uit zichzelf, een toestand die gekenmerkt wordt door de zonde en door geestelijke onmacht.

Een van de dingen, die de tegenwoordige christenheid in brede lagen heeft verloren, is juist dit besef van de zonde . Men kan zeggen, dat de mens van tegenwoordig, door de werking van allerlei factoren, de ellende, de demonische diepte, de ongerijmdheid van zijn bestaan beter heeft leren doorschouwen. Maar tot de erkenning, dat de zonde hiervan de schuld draagt, komt hij niet zo gemakkelijk. En toch, hiermede staat en valt het christendom. Want het betekent verlossing van de zonde. Het heeft geen boodschap voor hen die de zonde ontkennen. De christen, door het geloof verlicht en door de Kerk geleid, moet er zich van bewust zijn voor welk een afgrond Gods liefde hem heeft bewaard en nóg redt, hoezeer de mens, aan zichzelf overgelaten, de slaaf is van de tyran zonde , zoals vooral Sint Paulus het heeft doorvoeld, in Gods licht gezien en in zijn brieven tot uitdrukking gebracht. Het gaat hier niet zozeer over de afzonderlijke zondige daden als wel over die universele macht, die de mens buiten Christus beheerst. De Kerk wil dat wij, om het verlossingsgeheim van Pasen volop te kunnen doorleven, in deze dagen ons de ellende van de onverloste mens bewust worden, opdat wij weten zouden wat wij uit onszelf zijn, los van Christus, — opdat wij ons voor God zouden vernederen en Hem loven om zijn grondeloze barmhartigheid, — opdat wij een diep medelijden zouden gevoelen met de velen die „zonder God en zonder hoop leven in deze wereld” ( Eph. 2, 12 ). „Mogen wij die terecht om onze zonden zijn getuchtigd, barmhartig worden bevrijd om de eer van uw naam” (oratie). In de introitus klaagt de Kerk, en wij met haar, namens de hele mensheid wier smartvolle Moeder zij is van Christus’ kruisdood tot zijn wederkomst: „Gesteun des doods omgeeft mij, hellesmarten omringen mij” ( Ps. 17, 5 ). En in de tractus : „Uit de diepten roep ik tot U, o Heer. Heer, verhoor mijn stem. Mogen uw oren luisteren naar het gebed van uw dienaar. Als Gij op de ongerechtigheden acht slaat, Heer, Heer, wie zal bestaan? Maar bij U is erbarming, en om wille van uw wet heb ik U verwacht, o Heer” ( Ps. 129, 1-4 ).

Het besef van onze zondigheid mag ons niet terneerdrukkken. Want wij weten dat „God zijn ellendigen niet vergeet” ( graduale ). Maar deze zelfkennis en dit nederig belijden van onze onwaarde reinigt en bevrijdt ons. Het plaatst onze geest in de rechte verhouding tot God, vrij van alle valsheid van eigenwaan. Het geeft Hem de eer die Hem toekomt, de goddelijke glorie waarop Hij naijverig is. Het vervult onze ziel met dankbaarheid en vertrouwen. En met diepe, diepe deernis om de ellende der velen die zijzelf dikwijls slechts ten halve beseffen. Moge de zonde der wereld (onze eigen zonde) ons hart verscheuren met de droefheid die volgens Gods behagen is en die zalig maakt ( Mt. 5, 5 ).

Willem Grosssouw

Over Innerlijk Leven - Abonneren per email (dagelijks van 30/11/2014 tot 29/11/2015)