Onvruchtbare ideeën

Geen nieuws

De strijd tegen de kerk gaat voort. Nu is het weer IVF. Wat opvalt in de nieuwsgeving over dit thema, is dat er helemaal geen nieuws is. Enkele personen (bisschop Ignacio Carrasco de Paul, president van de Pauselijke Academie voor het Leven) en instanties (International Federation of Catholic Medical Associations) die nauw bij de kerk aanleunen, gaven commentaar bij een actuele gebeurtenis en verwoordden daarbij de leer van de kerk. De media-machine selecteert en verdraait, en het spel zit op de wagen, lees: de opinierubrieken en de praatprogramma’s zijn weer voor een paar dagen gevuld.

Wat de kerk over IVF en aanverwante vruchtbaarheidstechnieken vindt, heeft ze in 1987 in detail beschreven in Donum Vitae, een instructie van de Congregatie voor de Geloofsleer, die antwoorden wilde geven op -toen heel nieuwe- actuele thema’s. Hoewel de technieken sindsdien heel wat zijn bijgestuurd, is er niks nieuws onder de zon, dus heeft het ook geen zin te gaan roepen dat deze instructie aan herziening toe is, tenzij het wetenschappelijk werk toen niet grondig genoeg zou zijn verricht…

Filosofie

Want weet je wat zo interessant is als je die instructie leest? Het hele document is heel rationeel opgevat. Er komen geen dogma’s of vergezochte bijbelverklaringen aan te pas. Het enige geloofsbeginsel waarvoor je moet openstaan, is dat God de mens heeft geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis, waarin dus is vervat: een tweeledige eenheid van lichaam en ziel, en waarin ook is vervat: de scheppingskracht die ook bij de mens aanwezig is. Op basis van die twee beginselen, wordt het hele ethische plan verder ontwikkeld.

Het is niet onterecht erop te wijzen dat de technieken en de omkadering intussen zijn geevolueerd, zodat de ‘bijwerkingen’ sterk herleid zijn. Zo zorgde SP.A-minister Frank Vandenbroecke ervoor dat aan de terugbetaling van IVF criteria werden gekoppeld die het cowboy-gehalte van de IVF-praktijk aan banden leggen. Intussen hebben ook de meeste fertiliteitscentra zichzelf over de ethische kant van de zaak beraad. Maar deze bijsturingen zijn volgens de instructie Donum Vitae niet voldoende om tot andere conclusies te komen. De instructie besluit: “In overeenstemming met de traditionele leer over de goederen van het huwelijk en de waardigheid van de persoon blijft de kerk vanuit moreel standpunt de homologe bevruchting in vitro afwijzen; deze is in zichzelf ongeoorloofd en in strijd met de waardigheid van de voortplanting en de echtelijke eenwording, ook wanneer alles wordt gedaan om de dood van het menselijk embryo te vermijden.” Het gaat dus in de grond van de zaak niet over de overtollige embryo’s, maar over de -meer filosofische- ontkoppeling van voortplanting en huwelijksdaad. Laat ook duidelijk zijn dat Donum Vitae IVF weliswaar veroordeelt, maar -vanuit hetzelfde grondbeginsel- in nog veel sterkere bewoordingen spreekt zodra het gaat over ‘heterologe’ vruchtbaarheidstechnieken, binnen -maar erger nog buiten- de context van het huwelijk.

Geweten

De kerk durft dus redeneren vanuit fundamentele filosofische beginselen én de uitkomst van die redenering toepassen op een praktische moraal. Waarom doet ze dat? Heel eenvoudig: omdat ze het geweten van de gelovigen wil vormen. Waarom wil ze het geweten vormen? Ook heel eenvoudig: omdat Christus is gekomen om ons te verlossen van de zonde, en daarvoor moeten we de zonde eerst erkennen, en daarvoor dient het geweten. We mogen er ons best van bewust zijn dat IVF, ook al brengt het veel goeds voort, fundamentele ethische vragen oproept bij ons mens-zijn. Wat voor de enen een mogelijkheid is om binnen het huwelijk, ondanks vruchtbaarheidsproblemen, kinderen te ontvangen, is voor de anderen een free ticket om kinderen te maken in een context waarbij elke referentie naar de natuurlijke voortplanting zoek is.

Relativisme

Op de dag waarop de kerk zwijgt, zullen we dan worden overgeleverd aan het samenspel van wetenschapslui, medische commercie en ons eigen klein-menselijk voluntarisme? Of zullen de opiniemakers dan de taak overnemen, ons van gegrondveste filosofische beginselen te voorzien waarop ons persoonlijk gewetensoordeel kan stoelen? Want dat is toch de rol die ze zich toemeten! En op welke grond? De ‘ethische vrijheid’ die zij voorstaan, is een collectieve vrijheid, geen persoonlijke vrijheid. Hoe verklaar je anders hun verweer tegen de katholieke moraal, alleen maar omdat die op de -volgens hen- verkeerde beginselen voortgaat? Het relativisme dat ze verspreiden, loopt vast op hun eigen filosofische beginselen -zo er die al zijn-, die ze wel degelijk absoluut achten. Waar hun streven op uitdraait, is geen vrijheid van geweten, maar een geweten dat aan banden ligt.

Genade

Daar waar bij de moderne predikers het relativeringsvermogen eindigt, en het oordeel absoluut wordt, daar begint in de kerkelijke moraal de genade. De kerk oordeelt streng, om het geweten vorm te geven, én schenkt genade, opdat de mens in berouw de rechte weg steeds terug kan opzoeken.

Geloofwaardigheid

Dat de katholieke kerk onder het juk moet, is een terechte boetedoening voor de schandalen die zijn blootgekomen, maar beweren dat die schandalen gevolg zijn van de kerkelijke (seksuele) moraal, is gratuit. Dat het kerkelijk instituut aan geloofwaardigheid inboet, is een normale reactie, maar als het die geloofwaardigheid wil terugwinnen, zal het zijn door standvastig en consistent de eigen moraal hoog te houden en te verdedigen!