Geloven Leren

Opinie en tools voor wie begaan is met het katholieke geloof

Pinksterwonder in onze eigen kerk

 Jun 9, 2014    4 min read
blog

Voor de eerste maal was de priester van de anglo-afrikaanse gemeenschap van dienst om de nederlandstalige mis op te dragen. Opmerkelijk dat dit net op Pinksteren gebeurt, want we verwachtten een taalprobleem. De Heilige Geest heeft hem nu niet meteen de gave gebracht perfect verstaanbaar Nederlands te spreken, maar wel het inzicht trouw te blijven aan het missaal, dus je moest je niet voortdurend afvragen wat hij allemaal aan het zeggen was. Voor wie echter niet vertrouwd zou zijn met het verloop van een behoorlijke mis, had het soms evengoed Latijn kunnen zijn…

Toch heb ik niet het gevoel gehad dat er iets ‘mis’ was met de mis. Een mis is dan ook niet louter het overbrengen van een talige boodschap. Ondanks taalverschilen blijft de essentie overeind: het gemeenschappelijk gebed en de taal- en cultuuroverstijgende tekenen van Jezus' aanwezigheid in brood en wijn.

Een gewoon gebaar?, Samuele Marcantognini Een gewoon gebaar?, Samuele Marcantognini

Eergisteren was ik ook aan het lezen van het boek “Een gewoon gebaar?" van Samuele Marcantognini, een priester werkzaam in Nederland, die de achtergronden analyseert van de evolutie in de liturgie in Nederland sinds de jaren zestig. Hij parafraseert een kritiek van Kees Fens op liturgisch verbalisme:

“De rationalisatie van de ritus door het menselijk woord zou een ware plaag zijn die de actieve deelname van de gelovigen belemmert omdat hierdoor alles wordt verplaatst naar het rationele niveau van de deelnemer aan de ritus. Deze problematiek kennen we ook van vandaag; ook vandaag hebben het woord (het woord van God en het woord van de mens) de overhand en brengen de ritus uit zijn evenwicht, naar een rationeel niveau waar heel weinig ruimte overblijft voor de verbeelding.”

Toevallig (of niet, de Geest is altijd aan het werk) puliceert mgr. Pope op de datum van Pinksteren een artikeltje met zijn analyse over de evolutie van de liturgie. Hij ziet erin de dominantie van moderne en populaire cultuur over de cultuur van het geloof. Maar geen nood! Gelukkig is er de buitengewone ritus (of ‘tridentijnse mis’) waarin de liturgische schatten van eeuwen gevrijwaard worden van wilde bevliegingen en die sinds het Motu Proprio Summorum Pontificum opnieuw een rechtmatige plaats krijgt in het liturgische landschap.

Ook hij heeft het over het verbalisme:

“Yes, once one overcomes the notion that he or she must be hearing, seeing, and interacting with every aspect of the Mass, one is drawn to a more quiet contemplation of God and to the fact that many things are being done by God “for me” in a quiet and hidden way. So too in the Mass when the priest acts on my behalf, it is not required that I hear or understand every word. It is often enough that the priest ministers for me and that God both enables and receives this ministry. To pray quietly is thus an acceptable demeanor rather than to (only) relentlessly participate. Thus the usus antiquior emphasized a more contemplative dimension.”

Het bijwonen van onze pinkstermis was dus zelfs een zegen, want ze liet toe het verbalisme te ontsnappen dat de hedendaagse liturgie overheerst en de dat de verbeelding van het geloof onderdrukt. De mis is immers geen symbolische kant-en-klaarmaaltijd. De mis volg je met een soort van religieus zintuig dat Gods aanwezigheid betast op velerlei manieren en het woordelijk kunnen verstaan van de uitgesproken teksten is daarbij niet eens essentieel.

Als een priester elke keer met losbladige bundeltjes nieuwe, verrassende teksten aankomt, moet je je volledig op zijn woorden focussen, en dreig je geen tijd over te houden om ook aandacht te geven aan God. Dan kan je ook niet meer ‘deelnemen’ aan de liturgie, ook al zit je ijverig de nieuwste wisselgebeden mee op te zeggen.

Geef dan maar het missaal: diepzinnig genoeg als je je erover wil bezinnen, maar als je aandacht even wegglijdt naar het veel grotere mysterie dat woordenloos gebeurt, is daar alle ruimte toe. En die diepzinnige missaaltekst, die is niet verloren, want die krijg je volgende keer gewoon opnieuw voorgeschoteld! Het Nederlands zal ik dan misschien wel verstaan, maar het mysterie blijft…

Verwante onderwerpen...