Waarachtigheid

334. Zaterdag na de Achttiende Zondag na Pinksteren

„De Geest is de waarheid” ( 1 Joh.5, 6 ). Niets is zo noodzakelijk als dat ons geestelijk leven echt zij en waarachtig. Hoe verhevener en geestelijker iets of iemand pretendeert te zijn, des te onverdraaglijker wordt onechtheid. Papieren bloemen wekken minder afschuw dan het gepleisterde graf van de farizeeër. Wanneer wij spreken van waarheid en waarachtigheid, denken wij het eerst aan oprechtheid. Maar er zijn drie soorten van waarachtigheid (die natuurlijk samenhangen en in elkaar ingrijpen): de morele, de psychische en de ontologische. Dit zijn zwaarwichtige termen, doch het loont de moeite over de zaak zelf even na te denken.

1. Het duidelijkst spreekt voor ons de plicht van zedelijke waarachtigheid, van de deugd die staat tegenover alle leugen en veinzerij, die hierin bestaat dat onze woorden en daden overeenstemmen met onze bewuste gedachten en gevoelens en dat wij trachten valse schijn te vermijden. Men heeft wel beweerd dat deze deugd de mensen van het Noorden speciaal eigen zou zijn en dat de bewoners van het Middellandse Zee-gebied en bijzonder de Semieten haar kennen noch waarderen. Laten wij ons eenvoudig herinneren wat Christus ons (en alle mensen van alle streken en tijden) voorhoudt: „Laat het ja, dat gij zegt, ja zijn en het neen, neen; wat daar bovenuit gaat is uit den boze” ( Mt.5, 37 ). En Sint Jan , de hartstochtelijke minnaar der waarheid, roept uit: „Naar buiten met een ieder die de leugen liefheeft en volvoert” ( Openb.22, 15 ).

Hier ligt reeds overvloedige stof voor zelfonderzoek. Alleen het onbedorven kind bezit een spontane oprechtheid en alleen de heilige heeft haar ongerept bewaard of heroverd. Er zijn zoveel manieren om onoprecht te zijn zonder direct te liegen. Daarin zijn wij zeer vernuftig geworden. Denk alleen maar aan de verchillende wijzen waarop wij over onze naaste spreken, naargelang hij tegenwoordig is of niet. Denk alleen maar aan de bijzonder vriendelijke houding die bijna iedereen aanneemt tegenover zijn oversten, tegenover machtigen en rijken. En ga eens na, hoe uw houding en gedrag tot in kleinigheden verandert naargelang ge alleen zijt of niet (misschien zelfs als gij in het gebed spreekt met God?).

2. Doch de onoprechtheid vreet veel dieper in, ook in die zone waar de wortels liggen van onze bewuste daden: in het onbewuste en in heel ons psychisch gestel. Hier bevindt zich het grensgebied tussen bewust en onbewust zelfbedrog. Psychische waarachtigheid noem ik het zuiver en ongeremd reageren, een zekere onverdeelde eenvoud in het streven, echtheid van onze gevoelens over de hele linie. Wie kent ze niet die gelukkige mensen, wie de echtheid van het gezicht straalt, die niet gehinderd worden door angst of geremdheid noch weerhouden door bijgedachten noch verwrongen door aanstellerij of behaagzucht? Ongetwijfeld heeft dit soort echtheid veel te maken met de zedelijke waarachtigheid, maar zij is in de grond meer een kwestie van natuur dan van wil, van opvoeding en milieu dan van deugd. Dit betekent dus dat wij haar niet door rechtstreekse, op haar zelf gerichte wilsinspanning kunnen verwerven. Maar indirect kunnen wij hier veel bereiken door ons vertrouwen te schenken aan een kundig zieleleider en door een verstandige zelfopvoeding, die er op gericht is een harmonisch en geïntegreerd zieleleven tot stand te brengen.

3. De zijns-echtheid in de diepste zin is alleen God zelf. Hij is de volheid van het zijn. En alles in God is volheid van zijn, waarachtigheid, werkelijkheid. In God is schijn zelfs niet mogelijk. God heeft zich aan ons geopenbaard in Jezus Christus die de waarheid is en het leven. „De Zoon Gods was niet: ja en neen, doch in Hem is het: Ja” ( 2 Kor.1, 19. 20 ).

Ten slotte is de mens alleen echt voorzover hij met Christus verenigd streeft naar God. Want ons zijn is geen zelfstandig zijn, doch een dat uit zijn aard op God gericht is. Wij zijn dus wat wij zijn (voorzover dit ons op aarde mogelijk is), indien wij streven naar God, in Christus Jezus. Hij is onze enige weg tot God, tot onze laatste bestemming, tot de volkomen echtheid van ons wezen. Alleen in het licht van God kunnen wij ten volle oordelen over onze waarachtigheid. Wat stand houdt in zijn verterend vuur, is echt, beproefd als goud in de oven. De rest zal als slakken van ons afvallen.

Willem Grossouw

Over Innerlijk Leven - Abonneren per email (dagelijks van 30/11/2014 tot 29/11/2015)