Geloven Leren

Opinie en tools voor wie begaan is met het katholieke geloof

De 97 ontbrekende passages in het lectionarium

 Aug 24, 2025    10 min read
blog

Het valt nauwelijks op als je de mis bijwoont, zeker niet omdat niemand meer over een missaal beschikt waarin de perikopen staan vermeld die de lezingen uitmaken, maar regelmatig worden in de schriftlezingen verzen uit de oorspronkelijke bijbeltekst weggelaten. Het was Matthew Hazell die me er op twitter attent op maakte. Hij postte enkele jaren geleden wekelijks de lezingenteksten en vergeleek die met de originele bijbeltekst.

De inleiding tot het lectionarium (maar wie heeft die ooit gelezen?) vermeldt als reden: The omission of verses in readings from Scripture has at times been the tradition of many liturgies, including the Roman liturgy. Admittedly such omissions may not be made lightly, for fear of distorting the meaning of the text or the intent and style of Scripture. Yet on pastoral grounds it was decided to continue the traditional practice in the present Order of Readings, but at the same time to ensure that the essential meaning of the text remained intact. One reason for the decision is that otherwise some texts would have been unduly long. It would also have been necessary to omit completely certain readings of high spiritual value for the faithful because those readings include some verse that is pastorally less useful or that involves truly difficult questions."

Alsof reeds kritiek vanuit traditionele hoek anticiperend, wordt hier gesteld dat ook het oude missaal verzen wegliet, en dat die praktijk dus gewoon is voortgezet. Vervolgens wordt gesteld dat het ‘pastorale overwegingen’ zijn op basis waarvan beslist is bepaalde verzen te verwijderen, ‘omdat ze moeilijke vragen opwerpen’. Wat blijkt in de praktijk, is dat het vooral verzen betreft met veroordelende of ‘politiek incorrecte’ inhoud. Mij bekruipt het gevoel dat er modernisten aan het werk zijn geweest bij de samenstelling van het lectionarium, die wel graag de gemeenplaats gebruiken dat ‘in de Middeleeuwen (lees: voor het concilie) gelovigen de bijbel niet mochten lezen’, maar uiteindelijk zelf hetzelfde praktiseren, door te bepalen welke stukken van de bijbel gelovigen wel of niet mogen horen.

Je kan dan zeggen: ja, maar iedereen kan vandaag wel gewoon de volledige bijbel ter hand nemen en daarin staat alles. OK, fair enough, dus laten we het voor de meer doortastende gelovige dan ook wat makkelijker maken na te gaan wat de schriftlezingen uit de mis nog meer te vertellen hadden! Nog maar weer eens een nieuwe website ineengebokst dus.

https://missing.gelovenleren.net/

Op deze site krijg je eerst een visueel overzicht van de bijbel (alleen de hoofdstukken van de boeken die ergens in de lezingen worden gebruikt). Elk vers is een vakje dat met kleurcodes aangeeft of het vers in de liturgie zit. Bovenaan het vakje voor de tridentijnse mis, onderaan voor het moderne lectionarium. Een groene markering geeft aan dat het vers wordt gelezen, bij een oranje markering is dat in een optionele lezing, bij een rode markering is het vers overgeslagen. Elk hoofdstuk heeft een link naar een pagina met de volledige tekst, waar je in meer detail kan zien welke passages op welke dagen worden gelezen.

Er zijn verschillende soorten ‘weglatingen’

  • Je hebt verzen die in de oude missaal wel gelezen werden en in de overeenkomstige lezing in het lectionarium niet, of volledige lezingen die in het lectionarium helemaal verdwenen zijn.
  • Je hebt verzen die niet in het oude missaal voorkwamen, maar die je logischerwijze wel in het nieuwe lectionarium zou verwachten, maar overgeslagen worden in de systematische lezing die in de ruimere context van de verzen wel wordt gehanteerd.
  • Van de onbrekende verzen zijn er die elders in het lectionarium toch verschijnen, vaak op weekdagen, waardoor ze nauwelijks gehoord worden.
  • Een andere nieuwigheid van het lectionarium is de verkorte lezing: een stuk van de lezing wordt gemarkeerd als optioneel en daardoor zijn ook die verzen in veel kerken niet te horen.
  • Tenslotte introduceerde het nieuwe lectionarium ook de drie- en tweejarige cycli, die toelaten een groter aantal bijbelpassages op te nemen, maar waarin belangrijkere teksten misschien maar eens om de drie jaar gehoord worden.
  • Buiten de lezingen zitten er in de liturgie nog heel wat bijbelfragmenten, en er zijn naast de eucharistie nog andere rituelen waar een liturgie bij hoort, waarin ook uit de bijbel wordt gelezen; dat is een studie op zichzelf en hier niet in scope!

Onder al die ‘weglatingen’ is een grote grijze zone, waarbij je kan twijfelen of er pragmatische, oprecht pastorale of dan toch ideologische keuzes gemaakt werden. Wat mij vooral intrigeert is de tabula rasa vanwaaruit de liturgisten vertrokken. Als je een nieuw systeem van lezingen opzet met de bedoeling dat er meer bijbelpassages in de liturgie gehoord worden en als je daarvoor ook de ruimte creëert door een derde lezing in de mis toe te voegen en door een jaarcyclus om te schakelen naar een drie-jaarcyclus, dan zou ik verwachten dat het niet nodig is om bijbelfragmenten uit de liturgie te verwijderen. Met de nieuwe website is het redelijk eenvoudig die te inventariseren, waarbij ik uitkom op 97 bijbelpassages die wel in de tridentijnse mis zaten, maar niet verschijnen in het lectionarium. De lijst vind je hieronder.

Ik heb de website gemaakt vanuit een zekere vorm van verontwaardiging, die ik voelde als ik vernam dat de liturgiehervorming niet alleen ‘meer bijbelteksten’, maar soms ook ‘minder bijbelteksten’ heeft gebracht. Als je echter het totaalplaatje bekijkt, en daar is de website uiterst geschikt voor, ebt die verontwaardiging weg en maakt plaats voor nieuwsgierigheid. Misschien dat ik nu een artikelenreeks kan beginnen over de weggelaten bijbelteksten, want wat men verbergt, wekt altijd nieuwsgierigheid op, en dat is niet noodzakelijk slecht.

Artikels over dit thema op internet:

De passages uit het missaal van de tridentijnse mis, die niet in het lectionarium voorkomen:

  1. Gen 27:6-14 Rebekka beraamt het plan om Jakob Isaacs zegen te laten krijgen
  2. Gen 27:30-40 Het bedrog van Jakob komt uit
  3. Gen 37:6-11 De droom van Jozef
  4. Gen 37:14-16 Jozef zoekt zijn broers
  5. Ex 16:6-7 Belofte van Mozes en Aäron aan het volk not in Hazell
  6. Ex 20:18-24 Mozes trad nader tot de donkere wolk
  7. Ex 24:12-18 Mozes besteeg de berg en verbleef 40 dagen in de wolk
  8. Lev 19:19 Verbod op ongelijksoortige paren
  9. Lev 19:25 Vruchten van het vijfde jaar
  10. Lev 23:17 Eerstelingenoffer van brood
  11. Lev 23:21,26-31 Geboden voor de sabbat
  12. Lev 23:39-43 Instelling van het loofhuttenfeest
  13. Lev 26:3-12 Ik zal uw God, gij mijn volk zijn
  14. Deut 26:1-3 Wat gij moet doen als ge in het land gekomen zijn dat u als erfdeel is gegeven
  15. Deut 11:22-25 Zo gij deze geboden onderhoudt, zal elke plek die uw voetzool betreedt, u toebehoren
  16. Deut 26:1-3 Eerstelingenoffer van de vruchten van het land dat ge in uw bezit neemt
  17. Deut 26:11-15 De tienden voor de leviet, de vreemdeling, de wees en de weduwe
  18. Deut 31:22-30 Mozes vertrouwt Jozua het lied toe
  19. 2 Sam 3:16-28 Joab vermoordt Abner
  20. 2 Kon 4:1-7 Eliseus vult het vat van de weduwe met olie
  21. 2 Kon 4:25-31 Gechazi slaagt niet in de opwekking van de zoon van de Sunamitische
  22. Est 13:8-11,15-17 Gebed van Mordekai
  23. Jes 4:1 Zeven vrouwen zullen vechten om één man
  24. Jes 7:15 Stremsel van melk en honing zal hij eten
  25. Jes 19:20-22 Een teken in het land van Egypte
  26. Jes 45:2-3 IJzeren grendels sla Ik stuk, verborgen schatten zal ik u geven
  27. Jes 49:7 Koningen rijzen omhoog en vorsten werpen zich neer voor U
  28. Jes 50:10 Laat hij op de naam van Jehweh vertrouwen
  29. Jes 54:17 Geen wapen zal u treffen
  30. Jes 63:1-7 Ik vertrapte de volkeren in mijn toorn
  31. Jer 17:13-18 Die tegen mij zich verzetten, staan opgeschreven ten dode
  32. Jer 18:21-23 Geef dus hun kinderen prijs aan de honger
  33. Ez 1:10-14 Beschrijving van de vier wezens aan Gods troon
  34. Ez 18:20 Alleen de zondaar zal sterven
  35. Dan 3:44-51 De vier mannen in de vuuroven
  36. Dan 9:15-19 Laat uw toorn van Jeruzalem wijken
  37. Dan 14:27-42 Daniel in de leeuwenkuil
  38. Joel 2:19 Niet langer geef ik u aan de hoon der heidenen prijs
  39. Joel 2:23-24,26-27 Dan eet ge volop en nooit meer wordt mijn volk te schande
  40. Mic 7:16 De heidenen zullen zich schamen
  41. Zach 8:14-19 Ik heb thans besloten Jeruzalem te overstelpen met gunsten
  42. Mt 12:43-45 Onreine geesten komen met zeven terug
  43. Mt 15:3-9 Dit volk eert mij met de lippen
  44. Mt 15:15-20 Wat bezoedelt de mens?
  45. Mt 21:12-17 Reiniging van de Tempel
  46. Mt 21:44 Wie valt op deze steen, zal worden verbrijzeld
  47. Mt 22:41-46 Jezus tegen de Farizeeen: Wat dunkt u van den Christus
  48. Mt 23:34-39 Wee Jeruzalem
  49. Mt 24:15-35 Wederkomst van de Mensenzoon
  50. Mt 26:1-13 Alabasten kruik
  51. Lc 18:31-34 Voorzegging van zijn Lijden
  52. Lc 22:1-13 Verraad van Judas en voorbereiding van het paasmaal
  53. Joh 5:4 De engel in de badinrichting van Bezata
  54. Joh 7:3-9 Mijn tijd is nog niet gekomen
  55. Joh 7:11-24 Wie uit zichzelf spreekt, zoekt zijn eigen eer; maar wie de eer zoekt van Hem, die hem gezonden heeft, hij is waarachtig, en er is in hem geen bedrog.
  56. Joh 7:31-36 Gij zult Mij zoeken maar niet vinden
  57. Joh 8:46-50 Ik ben van geen duivel bezeten, doch breng eer aan de Vader
  58. Joh 12:17-19 Een menigte verzamelt zich bij de intocht
  59. Joh 12:34-36 Wie is de Mensenzoon?
  60. Hand 2:15-21 Petrus over de Dag des Heren
  61. Rom 12:3-4 Stel u niet hoger dan recht is
  62. Rom 12:17-21 Vergeld geen kwaad met kwaad
  63. Rom 15:10-13 Verheugt u, gij heidenen
  64. 1 Kor 10:7-9 Tarten we ook de Heer niet
  65. 1 Kor 10:13 Hij zal niet toelaten dat gij boven uw krachten bekoord wordt
  66. 1 Kor 11:27-32 Onwaardige communie
  67. 1 Kor 12:2 Blindelings gedreven naar afgoden
  68. 1 Kor 15:51-53 Geheimnis over het einde der tijden
  69. 2 Kor 11:19-20 Gij verdraagt dwazen en tirannen
  70. 2 Kor 11:31-33 Paulus ontsnapt uit Damascus in een mand
  71. Gal 3:16-21 De Belofte en de Wet
  72. Gal 4:1-3 Slaven van de wereld
  73. Gal 4:25 Zinnebeeldige betekenis van Sinaï en Agar
  74. Gal 4:28-30 Kinderen van de Belofte
  75. Gal 5:26 Begeert geen ijdele glorie
  76. Gal 6:1-10 Laat ons wel doen
  77. Eph 3:13 Verliest de moed niet door mijn wedervaardigheden terwille van u
  78. Ef 4:25-28 Enkele morele vermaningen
  79. Kol 3:23-24 Weest slaven van Christus
  80. 1 Tess 5:14-15 Vergeld geen kwaad met kwaad
  81. 2 Tess 2:4-8 Die zich verheft tegen God zal de Heer Jezus vernietigen
  82. Tit 2:15 Vermaan en straf met volle gezag
  83. Heb 1:7-12 Gij blijft dezelfde en uw jaren nemen geen einde
  84. Heb 9:4-10 Onvolmaaktheid van het joodse offer
  85. 1 Petrus 2:1,13-19 Weest onderdanig aan menselijk gezag; slaven, weest onderdanig aan uw meesters
  86. 1 Petrus 3:8-13 Vergeld geen kwaad met kwaad
  87. Openbaring 14:13 Zalig de doden, die in de Heer sterven
  88. Wijsheid 5:1-5 Dan staat de Rechtvaardige tegenover hen
  89. Sir 15:1-6 Wie de Wet nastreeft, zal haar vinden
  90. Sir 24:5,7,9-11 Hij deed mij wonen in zijn geliefde stad en vestige in Jeruzalem mijn heerschappij
  91. Sir 24:30-31 Mijn zijtak werd tot een stroom
  92. Sir 36:2-3 Hef uw hand op tegen het vreemde volk
  93. Sir 36:6-9 Buig de vijand, stoot de tegenstander terug
  94. Sir 45:1-6 Mozes, zijn gedachtenis blijve in ere
  95. Bar 3:16-31 Waar zijn de heersers der volken
  96. Mak 1:23-27 Offergebed “Laat de heidenen erkennen dat Gij onze God zijt”
  97. Mak 12:42-45 Collecte en offer voor de verrijzenis van de gesneuvelden

Nota: in deze lijst komen ongetwijfeld fouten voor. De brongegevens zitten in deze Google Sheet. Sommige gegevens zijn dubieus. Zo vond ik voor de tridentijnse lezingen een belangrijke informatiebron op de website catholic-resource.org, maar die corresponderen niet overal met de laatst in voege zijnde versie van het missaal, zoals dat door paus Benedictus XVI werd voorgeschreven ten gebruike in de ‘buitengewone vorm’. Bijvoorbeeld de lezingen in de goede week, schijnen te zijn ingekort in vergelijking met de versie die ik hanteer.

Verwante onderwerpen...