Geloven Leren

Opinie en tools voor wie begaan is met het katholieke geloof

Desiderio desideravi - een lofzang op de heilige Mis

 Jun 29, 2022    4 min read
blog

De apostolische brief Desiderio Desideravi is het vervolg op het motu proprio Traditionis Costudes waarin paus Franciscus in juli 2021 verklaarde dat de tridentijnse ritus op de schop moet. Iedereen wist dat de paus geen voorstander is van het (vredig) naast mekaar bestaan van een ‘gewone’ en ‘buitengewone’ vorm van de latijnse ritus, zoals ingesteld door zijn voorganger paus Benedictus XVI; dat steekt hij nooit onder stoelen of banken. Niemand had echter zien aankomen dat hij zo’n rigide maatregelen zou nemen om de tridentijnse ritus uit het systeem te werken. Er was slechts één reden denkbaar om dit radikalisme te verantwoorden: de tridentijnse mis dreigt uit de marginaliteit omhoog te klimmen!

Gelovigen die aansluiting zoeken bij traditionele gemeenschappen doen dat om uiteenlopende redenen. De bezorgdheid die paus Franciscus aanhaalde in de begeleidende brief bij Traditionis Custodes, is dat deze gelovigen de teksten van het Tweede Vaticaans Concilie—over de liturgie, of ook andere—verwerpen en om dat te beklemtonen de liturgie ‘instrumentaliseren’. Voor de paus is het echter ondenkbaar dat er ook gelovigen bestaan die de tradionele liturgie verkiezen zonder Vaticanum II te verwerpen: “I do not see how it is possible to say that one recognizes the validity of the Council — though it amazes me that a Catholic might presume not to do so — and at the same time not accept the liturgical reform born out of Sacrosanctum Concilium."

Hoewel ikzelf lid ben van een parochie waar de novus-ordoliturgie met heel veel respect wordt gecelebreerd, kan ik me levendig voorstellen dat iemand die dat geluk niet heeft, zijn plaats vindt in een traditionele gemeenschap, waar de liturgie niet verkracht is door decennialang ge-experimenteer en dus nauwer aansluit bij de liturgie zoals ze hoort te zijn, dan in zo talrijke ‘gewone’ parochies, ondanks de verschillende vorm.

De voorliggende brief bevestigt eigenlijk precies dat, want waarom zou het nodig zijn zo’n bevlogen brief te schrijven en daarin letterlijk te bevestigen dat afwijkingen van de liturgische normen de gelovigen berooft van het paasmysterie, als dat niet samenhangt met het ‘probleem’ van de tridentijnse mis? : “Let us be clear here: every aspect of the celebration must be carefully tended to […] and every rubric must be observed. Such attention would be enough to prevent robbing from the assembly what is owed to it; namely, the paschal mystery celebrated according to the ritual that the Church sets down."

Nu dat uit de doeken is, wil ik slechts beklemtonen dat paus Franciscus' brief het lezen waard is! Hij zet een krachtige visie op de liturgie voor, waarin mag worden gesproken over de tegenwoordigheid van Christus, in het Sacrament, in het Woord en in de priester en hoe die tegenwoordigheid in ons verwondering en eerbied oproept. Hoewel de gemeenschappelijke beleving van de liturgie voor hem centraal staat, blijft hij niet steken in het beeld van de heilige Mis als ‘brood delen’, maar bevestigt hij Christus' offer in de eucharistie, waaraan wij deelachtig worden. De ondertitel van de brief luidt: “On the liturgical formation of the people of God”, want de paus erkent hoe moeilijk de post-moderne mens het heeft met liturgische taal: “To have lost the capacity to grasp the symbolic value of the body and of every creature renders the symbolic language of the Liturgy almost inaccessible to the modern mentality. And yet there can be no question of renouncing such language." De noodzaak is dubbel: we moeten ons vormen in kennis over de liturgie, maar ons evengoed laten vormen door beleving van de liturgie.

Hij zingt breedvoerig de lof van de volmaakte liturgie en hoe we al het potentieel dat ons in de liturgische boeken wordt aangeleverd, ten volle kunnen ontsluiten. Om de schoonheid van de liturgie te specifieren, geeft hij ook voorbeelden hoe die niet begrepen moet worden, duidelijk met de tridentijnse liturgie in het achterhoofd, maar ik blijf toch met de bedenking zitten of dat wel correct is, want dat ook die vorm het potentieel volledig bevat en ontsloten kan worden.

Verwante onderwerpen...