Geloven Leren

Opinie en tools voor wie begaan is met het katholieke geloof

Het doemscenario van paus Franciscus, concilii custos

 Jul 18, 2021    6 min read
blog

Groot als mijn ontsteltenis was bij het vernemen van het motu proprio Traditionis Custodes, heb ik heel wat rondgelezen. In dit motu proprio legt paus Franciscus op ongemeen harde wijze de vrijheid aan banden om de H. Mis op te dragen volgens “het Romeins Missaal uitgevaardigd door de Heilige Johannes XXIII in 1962” (want samen met de vrijheid, wordt ook de benaming “buitengewone ritus”, die paus Benedictus lanceerde, afgeserveerd). In mijn ‘likes’ op Twitter heb ik alles wat ik las verzameld:

https://twitter.com/vicmortelmans/likes

(wie dit later leest, probeer terug te scrollen tot de dagen na 16 juli 2021 om de relevante artikels te vinden)

Er gaan vooral kritische stemmen op, met mijns inziens heel wat redelijke opmerkingen. Men heeft het over  de theologische onderbouw van het motu proprio. Men wijst erop hoe dit motu proprio dwars staat op de grote doelstellingen die de paus zelf voor zijn pontificaat vooropstelt:  decentralisatie in het bestuur van de kerk, aandacht voor de sensus fidei, pastoraal boven doctrine stellen en openheid voor diversiteit in beleving van het geloof. Of men is gewoon boos als reactie op de veroordelende en onbarmartige taal die hij hanteert.

De paus heeft natuurlijk ook zijn trouwe supporters (op sociale media vallen zoals gewoonlijk de sj-accounts op), maar ik leid uit de relatieve stilte van die zijde af, dat ook velen van hen koud gepakt zijn door de radicaliteit van de maatregelen, of dat ze stilletjes in hun handen aan het wrijven zijn, dat kan ook. Ik heb enkele meer uitgebreide artikels gevonden die paus Franciscus in zijn beslissing ondersteunen. Ik som ze hier even op, want ze zijn moeilijker te vinden:

On the Latin Mass, Pope Francis pulls off the Band-Aid

Reflections on the Motu Proprio Traditionis Custodes, for the good of the Universal Church

Francis & the Traditionalists

Traditionis Custodes: The Council and the Roman Rite

Eén stap terug, twee vooruit? Waarom het nieuwe motu proprio van de paus géén breuk met de traditie is

Making sense of Pope Francis’ new restrictions on the Latin Mass

Zij wijzen de richting naar wat de paus heeft bewogen, wat hijzelf in de begeleidende brief bij het motu proprio aanhaalt als volgt: 

But I am nonetheless saddened that the instrumental use of Missale Romanum of 1962 is often characterized by a rejection not only of the liturgical reform, but of the Vatican Council II itself, claiming, with unfounded and unsustainable assertions, that it betrayed the Tradition and the “true Church”.

Paus Francisus, begeleidende brief bij Traditionis Custodes

Alles draait uiteindelijk om de aanvaarding van de leerstellingen van Vaticanum II. Het niets ontziende geweld van het motu proprio is er uitsluitend op gericht, het concilie veilig te stellen. 

Aan het motu proprio ging een bevraging van de bisschoppen vooraf, die in volle ‘parrhesia’ (παρρησία, vrijmoedigheid) over de implementatie van paus Benedictus' motu proprio Summorum Pontificum mochten rapporteren. Wat zij rapporteerden, komen we niet te weten (*), maar af te leiden uit de gevolgtrekking, zijn dat twee zaken.

Ten eerste, en dat haalt de paus dan ook aan bovenstaand citaat, bestaat er in de traditionele gemeenschappen een stroming die zich afkeert van het tweede Vaticaans Concilie en niet uitsluitend wat betreft de vorm van de liturgie. Deze stroming is niet alleen mondig op hun eigen websites en op sociale media, maar ongetwijfeld hebben vele bisschoppen er ook al persoonlijk mee te maken gehad en daarom kunnen ze die gelovigen eigenlijk missen als kiespijn. Bisschoppen krijgen echter veel op hun brood en worden geacht problemen in hun al dan niet traditionele parochies met onderscheiding zelf op te lossen, dus op zich zou dat geen probleem voor de wereldkerk  mogen zijn, mocht uit de rapportering geen tweede punt naar voren zijn gekomen.

De maatregelen van het motu proprio willen overduidelijk een uitdoofscenario inzetten: verbod op het oprichten van nieuwe gemeenschappen, verbod in seminaries, verbod op inkapseling in ‘gewone’ parochies. Het tweede element dat, naar ik vermoed, de bisschoppen bijgevolg rapporteerden, is het grote succes van de traditionele gemeenschappen. 

Voor de paus moet het letterlijk ‘kiezen of delen’ geweest zijn. Als hij nu niet de stap zet om die traditionele stroming binnen de kerk in de kiem te smoren, die zichzelf nog niet georganiseerd heeft, heel versnipperd is en als belangrijkste woordvoerders enkele kaltgestellte kardinalen en uitgerangeerde prelaten heeft, zal het morgen misschien te laat zijn, want dan dreigt ze een werkelijke machtsfactor te worden, al is het maar door getalsterkte, en dan gaat het niet meer alleen over de vorm van de mis, maar over veel meer! Lex orandi, lex credendi, weet u wel. Dat kan de paus, als traditionis [lees: concilii] custos niet riskeren… 

Om dat doemscenario te vermijden, werden draconische maatregelen gerechtvaardigd geacht in Rome, zonder rekening te moeten houden met de collateral damage onder oprecht diep-gelovige (en jonge) katholieken die toevallig een grote liefde hebben voor de tridentijnse liturgie.

Goed, ik kan, vanuit het strategische oogpunt dat de Kerk de komende eeuwen op de koers moet blijven die uitgezet is door (en na) het concilie, begrijpen dat dit gebeurt. Als we lezen over de geschiedenis van de kerk, roemen we pausen die ingrijpende beslissingen hebben genomen, maar zelden of nooit vernemen we van het verdriet dat oprecht diep-gelovige katholieken uit de betreffende periode gevoeld hebben bij de uitvoering ervan. Ook ons verdriet over het motu proprio zal de annalen niet halen, vrees ik.

Toch is er verdriet. Gisterenavond moest ik het weer aan den lijve ondervinden, een eucharistie bijwonende in een West-Vlaamse parochie, waar geen enkele (!) tekst in de mis uit het missaal kwam. Gebeden, credo, sanctus, angus dei, dankgebed, het waren allemaal alternatieve teksten, uitblinkend in meligheid en nietszeggendheid. Dat doet mij verdriet. De paus schrijft erover in zijn begeleidende brief:

At the same time, I ask you to be vigilant in ensuring that every liturgy be celebrated with decorum and fidelity to the liturgical books promulgated after Vatican Council II, without the eccentricities that can easily degenerate into abuses. Seminarians and new priests should be formed in the faithful observance of the prescriptions of the Missal and liturgical books, in which is reflected the liturgical reform willed by Vatican Council II.

Paus Francisus, begeleidende brief bij Traditionis Custodes

De tridentijnse missen in Vlaanderen zijn op een hand te tellen, maar de parochies waar het missaal, dat nu als enige emanatie van de Romeinse ritus moet gelden, wekelijks verkracht wordt, zijn niet te tellen. Voor onze bisschoppen zal de kous snel af zijn. Misschien moeten ze hier of daar (in Antwerpen bijvoorbeeld) de tridentijnse mis verbannen uit een parochiekerk, om de nieuwe regels strikt te volgen. Seminaries uitzuiveren van traditionalistische kandidaat-priesters zal een snelle oefening zijn. En dan die vermelding in de brief van de paus over de getrouwe navolging van de voorschriften van het missaal? Afgaande op de gemiddelde leeftijd van de gelovigen in die West-Vlaamse _sine-ordo-_mis, denk ik dat dit probleem zichzelf zal oplossen, want die parochie zit duidelijk in een natuurlijk uitdoofscenario: je zag er bijna uitsluitend mensen uit de generatie van onze paus…

(*) Op RK Documenten weet men blijkbaar toch iets over de uitslag van de vragenlijst: “Op basis van een vragenlijst uit 2020 aan alle Bisschoppen over de implementatie van het Motu Proprio van Benedictus XVI, waarop door naar schatting 30% van de Bisschoppen gereageerd hebben en daarvan een meerderheid “neutraal of instemmend” waren over de uitwerking komt Paus Franciscus zelf tot een negatief oordeel." …dat roept alleen maar meer vragen op.

"

Verwante onderwerpen...