Geloven Leren

Opinie en tools voor wie begaan is met het katholieke geloof

Synodale usurpatie

 Jun 21, 2023    6 min read
blog

Eergisteren kwamen twee berichten over katholieke synodes in het nieuws. Eerst was er het bericht over de “Synodaler Weg” van de Duitse katholieken, waaronder enkele behoudsgezinde Duitse bisschoppen een bom leggen, door de geldkraan dicht te draaien. Dat doen ze naar eigen zeggen omdat de verdere institutionalisering van de synode, wat de volgende stap in het proces zou worden, ingaat tegen de instructies van Paus Franciscus uitgevaardigd in januari 2023, specifiek met betrekking tot diezelfde synode. Die bisschoppen hadden al veel eerder de stop eruit kunnen trekken door zich eenvoudigweg terug te trekken uit de synode, waardoor die haar legitimiteit zou verliezen, maar dat deden ze dus niet. Vraag is nu wat ze zullen doen als ZdK, de machtige lekenkoepel achter de synode, tegen oktober elders tóch genoeg geld vindt om verder te gaan!

Het tweede bericht kwam uit Rome, waar het werkdocument is gepubliceerd voor de “Synode over Synodaliteit”, die ook in oktober zal plaatsvinden.

Nu is het nuttig het tijdschema weer eventjes op te rakelen.

Duitse synode

Maart 2019 nemen de Duitse biscchoppen samen met het ZdK (Zentralkomitee der deutschen Katholiken) het initiatief voor de “Synodaler Weg”. Aan de Duitse synode nemen meer dan 200 vertegenwoordigers deel, waaronder slechts 69 bisschoppen. In januari 2020 vindt de eerste bijeenkomst van de synode plaats en in maart 2023 de vijfde en voorlopig laatste. Teksten over de wijding van vrouwen, de verkiezing van bisschoppen, de zegening van homoparen, gehuwde priesters, het wordt allemaal met klinkende meerderheden goedgekeurd, ook onder de bisschoppen. Op de vierde zitting kan een nipte (!) meerderheid van de bisschoppen, dankzij hun vetorecht, een tekst met wijzigingen op de katholieke seksuele moraal tegenhouden. De bedoeling is nu dat vetorecht in te perken en de synode verder te institutionaliseren.

Niettemin stuurde Paus Franciscus in juni 2019 reeds een-misschien iets te subtiele-brief aan de Duitse bisschoppen om hen aan te manen zich niet te vergalopperen. Dat hen dit, gebukt onder de zweepslagen van het ZdK (“misbruikschandaal” en “geloofwaardigheid”), niet zou lukken, stond in de sterren geschreven.

Romeinse synode

Maart 2020, dus twee maanden na de eerste zitting van de Duitse synode, kondigt paus Franciscus aan dat de volgende algemene bisschoppensynode als thema “Synodaliteit” zal hebben. Die had moeten plaatsvinden in oktober 2022, maar is wegens corona verdaagd naar 2023 en nu ook verlengd met een tweede zitting in 2024. Ook aan deze synode zullen niet enkel bisschoppen deelnemen, een nieuwigheid geïntroduceerd door Paus Franciscus in april 2023. De verhoudingen (300 bisschoppen vs. 70 leken) liggen echter iets anders dan in Duitsland.

Zelfde agenda

Gisteren, juni 2023, werd het “Instrumentum Laboris” van de synode gepubliceerd, als resultaat van lokale, diocesane en contintentale bevragings- en synthesesessies die aanvingen in september 2021. Er zijn best vragen te stellen bij deze ‘luisterfase’, want wereldwijd heeft slechts 1 tot 2 procent van de gelovige daaraan deelgenomen en in een synthese kan naast onderscheiding nog vanalles anders gebeuren. Resultaat is dat op de agenda van de synode in oktober veel thema’s staan die betrekking hebben op het concept ‘synodaliteit’, maar even goed thema’s zoals wijding van vrouwen, gehuwde priesters en de seksuele relaties van “echtgescheidenen, polygame huwelijken, LGTBQ+-personen, etc." Slim is wel dat de concrete thema’s in het IL geformuleerd worden als vragen, dit in tegenstelling tot eerdere synodes waar het werkdocument reeds een concrete koers uitzette. Tussen de lijnen wordt echter wel gezegd dat alle documenten van de bevragingen eveneens als werkdocument beschouwd worden, waaruit voldoende koersbepaling gepuurd kan worden.

Autoriteit

Het einde van het IL gaat ook in op de vraag wat de institutionele dimensie (de autoriteit) is van de synode:

3) In the Assembly of Bishops convened in Rome, the second phase of the synodal path expresses the universality of the Church that listens to what the Spirit has said to the People of God:

a) How does this Episcopal Assembly fit into the synod process?

b) How does it achieve continuity with the first phase of the synodal process? Is the presence of qualified witnesses to the first phase of the synodal process sufficient to guarantee it?

c) If the Assemblies of Episcopal Conferences and Continental Assemblies carry out acts of discernment, how is this further act of discernment characterised and what value does it have?

4) The third phase involves the movement to return the results of the Synod Assembly to the local Churches for implementation: how can we help to fully realise the “mutual interiority” between the universal and local dimensions of the one Church?

Twee bedenkingen hierbij. Het is duidelijk dat deze vragen een kortsluiting beogen tussen de eerste fase (de bevraging) en de implementatie, of anders gesteld: kan voorkomen worden dat de bisschoppen de verzuchtingen van de bevragingen naast zich neerleggen? Een gerelateerde en relevante vraag is die onder B.2.5.4: “When might a Bishop feel obliged to take a decision that differs from the considered advice offered by the consultative bodies? What would be the basis for such a decision?"

Geen exhortatie?

Mijn tweede bedenking gaat over wat er niet staat. Vraag 4 gaat over de implementatie van de resultaten van de synode. Bij vorige synodes was het de gewoonte dat de resultaten van de synode worden voorgelegd aan de Paus, die er een exhortatie aan wijdt. De amazonesynode heeft geleerd dat die exhortatie niet noodzakelijk alle besluiten van de synode klakkeloos overneemt, tot meniger desillutie. Deze stap wordt nu verondersteld als overgeslagen of toch niet vermeldenswaardig. Vreemd?

Besluit

Als ik kijk naar de chronologie van het verloop van de Duitse en de Romeinse synode en naar de inhoudelijke aanpak, is er een verrassend samenspel te zien. Vanop een afstand bekeken is het verhaal redelijk eenvoudig. Allereerst mag je ervan uitgaan dat er eigenlijk geen enkele tegenstrijdigheid is tussen de motivatie en doelstellingen van de synodes in Duitsland of Rome. Beide ‘luisteren’ naar de stem die massaal vertolkt wordt door de gewone gelovigen, die af willen van het katholieke huwelijk (en alle daaraan vastgeklonken seksuele moraal) en van het priesterschap, en verheffen die via onderscheiding tot de stem van de Heilige Geest.

Het enige probleem is dat de Duitsers voor hun beurt gesproken hebben, en… dat het Duitsers zijn, dus koppig en mateloos onomfloerst en doortastend. Zodra Paus Franciscus in de gaten kreeg wat ze van zin waren, heeft hij het heft in eigen handen genomen en hun initiatief overgenomen, al is het maar om een schisma te vermijden. Dat enkele Duitse bisschoppen de Duitse synode nu afblokken, precies op dezelfde dag waarop de wereldsynode afkondigt dat ze het programma van de Duitsers grosso modo overneemt, is ongetwijfeld toeval, maar niet zonder betekenis. De Duitsers hebben het initiatief genomen en Paus Franciscus zal het ‘op zijn Romeins’ verderzetten, dat wil zeggen: in een iets langer tijdskader, veel omzichtiger en meer aftastend, met name omdat hij niet kan steunen op de onvoorwaardelijke consensus van de Westerse katholieken. Ongetwijfeld ook veel slimmer. Maar niet minder koppig.

Link naar alle artikelen over de synodes

Verwante onderwerpen...